Giriş: Sürdürülebilir Kodun Temeli
Birçok .NET projesi başlangıçta hızlı ilerlese de zamanla teknik borçlar, karmaşık bağımlılıklar ve bakım zorlukları yüzünden yavaşlar. Kod tabanı büyüdükçe değişiklik yapmak zorlaşır, test süreçleri uzar ve ekipler yeni özellik eklemekten korkar hale gelir.
Bu noktada Clean Architecture (Temiz Mimari) yaklaşımı, yazılım projelerinde uzun vadeli başarı ve bakımı kolay kod için kritik bir fark yaratır.
Clean Architecture Nedir?
Clean Architecture, Robert C. Martin (Uncle Bob) tarafından popülerleştirilen, bağımlılıkların merkeze değil dış katmanlara yöneldiği bir mimari modeldir.
Amaç; uygulamanın çekirdek kurallarını dış dünyadan soyutlamak ve bağımlılıkları yönetilebilir hale getirmektir.
Katmanlar Arası Bağımlılık İlkesi
Clean Architecture’da yön her zaman içe doğrudur:
Entities (Domain Model): İş kurallarını temsil eder. Framework’lerden tamamen bağımsızdır.
Use Cases (Application): Uygulama akışını ve iş mantığını içerir.
Interface Adapters (Infrastructure): Veritabanı, API, UI gibi dış sistemlerle etkileşimi sağlar.
Frameworks & Drivers (UI, DB, External Services): En dış katmandır; en çok değişime uğrayan kısımdır.
Neden .NET Projelerinde Clean Architecture?
.NET Core ve .NET 8 gibi modern sürümlerle birlikte Clean Architecture uygulamak artık çok daha kolay hale geldi.
Bu yaklaşım, aşağıdaki nedenlerle uzun vadede büyük avantaj sağlar:
1. Test Edilebilirlik
Use Case’ler ve Domain katmanı framework’ten bağımsız olduğu için birim testleri yazmak son derece kolaydır.
Mock’lanabilir bağımlılıklar sayesinde CI/CD süreçleri daha güvenilir hale gelir.
2. Bağımsızlık ve Esneklik
Veritabanını (örneğin EF Core yerine Dapper kullanmak), UI yapısını (Blazor yerine MVC) veya dış servisleri değiştirmek projeyi etkilemez.
Yani mimari, teknolojiye değil iş mantığına odaklıdır.
3. Bakım Kolaylığı
Zamanla büyüyen projelerde bile katmanlar arası sınırlar net olduğu için yeni geliştiriciler koda hızla adapte olabilir.
Refaktör süreçleri düşük maliyetlidir.
4. Uzun Vadeli Sürdürülebilirlik
Clean Architecture; modüler, test edilebilir ve framework’ten bağımsız yapısıyla 5–10 yıl boyunca bile yatırım değeri yüksek bir kod tabanı sunar.
Clean Architecture Uygularken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bağımlılık Tersine Çevirme (Dependency Inversion) prensibini unutmayın.
Her dış bağımlılık, interface’ler aracılığıyla çekirdeğe enjekte edilmelidir.
Abstraction yerine Concretization hatasından kaçının.
Her şeyi soyutlamak yerine, iş mantığı için gerçekten değişebilir parçaları soyutlayın.
SOLID prensipleri ile uyumlu ilerleyin.
Özellikle “Single Responsibility” ve “Interface Segregation” prensipleri Clean Architecture’ın temelidir.
Yalın kalın.
Fazla soyutlama veya gereksiz katmanlar, Clean Architecture’ı “ağır” hale getirebilir.
Gerçek Hayattan Örnek: E-Ticaret Uygulaması
Bir e-ticaret projesinde:
Domain katmanında: Product, Order, Customer entity’leri tanımlanır.
Application katmanında: CreateOrderHandler, GetProductListQuery gibi Use Case’ler çalışır.
Infrastructure katmanında: EF Core Repository implementasyonu bulunur.
API katmanında: MediatR pattern kullanılarak controller’lar sade kalır.
Bu sayede veritabanını veya API yapısını değiştirmek gerekse bile iş kuralları etkilenmez.
Sonuç: Temiz Mimari, Uzun Ömürlü Kodun Garantisi
Clean Architecture; sadece bir tasarım deseni değil, uzun vadeli yazılım başarısının temel stratejisidir.
.NET projelerinde bu yaklaşımı benimsemek, hem teknik borçları azaltır hem de projenin geleceğe uyum kabiliyetini artırır.
Uzun ömürlü, bakımı kolay ve büyüyen bir .NET projesi istiyorsanız; Clean Architecture’ı erken benimseyin, iş kurallarınızı merkeze alın ve teknolojileri yalnızca araç olarak görün.